Opublikowano projekt ustawy wdrażający dyrektywę o sygnalistach

Rządowe Centrum Legislacji opublikowało projekt ustawy wdrażającej dyrektywę o ochronie sygnalistów – ustawę o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Warto przeanalizować jej założenia.

Planowany akt prawny ma regulować:

1. warunki objęcia ochroną pracowników oraz innych osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa;
2. środki ochrony pracowników oraz innych osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa;
3. regulamin zgłoszeń wewnętrznych określających wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa stosowany przez pracodawcę;
4. zgłaszanie naruszeń prawa organowi publicznemu lub organowi centralnemu;
5. zasady publicznego ujawnienia naruszenia prawa;
6. organy właściwe w sprawach zgłaszania naruszeń prawa i udzielania wsparcia.

Ustawodawca nawiązuje do pojęć, które zostały przedstawione w dyrektywie, a o których możecie przeczytać we wcześniejszych wpisach na blogu:

https://radcazalewska.pl/w-jaki-sposob-sygnalista-moze-zglaszac-naruszenia/

https://radcazalewska.pl/dyrektywa-o-ochronie-sygnalistow-podstawowe-pojecia-ktore-trzeba-znac/

https://radcazalewska.pl/ochrona-sygnalistow-przedsiebiorco-warto-o-niej-pamietac/

Polski ustawodawca powielił zakres obszarów, w których zgłoszenie nieprawidłowości przez sygnalistów jest bardzo istotne, wymieniając wśród nich m.in. zamówienia publiczne, szeroko pojęty zakres usług i produktów finansowych czy też ochronę konsumentów. Zbieżnie z dyrektywą został określony także katalog podmiotów, którym przysługuje ochrona prawa, gdy dokonają zgłoszenia nieprawidłowości w ich miejscu pracy.

Warto zwrócić uwagę na to, że przepisy ustawy nie będą miały zastosowania do:

• ochrony informacji niejawnych;
• tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu;
• tajemnicy narady sędziowskiej;
• postępowania karnego.

Ale należy także pamiętać, że oprócz przedstawionych powyżej wyłączeń, przepisy ustawy nie będą stosowane gdy zgłoszono naruszenie prawa w postaci skargi lub zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa.

Ciekawym rozwiązaniem, jest również wyłączenie stosowania ustawy, gdy naruszenie prawa godzi tylko w prawa zgłaszającego lub zgłoszenie naruszenia następuje wyłącznie w indywidualnym interesie zgłaszającego. Ochrona wynikająca z ustawy o sygnalistach nie będzie przysługiwać gdy dana osoba za zgłoszenie naruszenia prawa już korzysta ze zwolnienia z odpowiedzialności bądź złagodzenia kary, ze względu na jej zachowanie po naruszeniu prawa – zwłaszcza, gdy dobrowolnie ujawniła to naruszenie lub podjęła współpracę z organami ścigania.

Dość szeroko został natomiast ujęty zakaz działań odwetowych, od których ustawodawca zalicza:

• odmowę nawiązania stosunku pracy;
• wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy;
• niezawarcie umowy o pracę na czas określony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, niezawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony lub niezawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony, po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony – w sytuacji gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa;
• obniżenie wynagrodzenia za pracę;
• wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu;
• pominięcie przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą;
• przeniesienie pracownika na niższe stanowisko pracy;
• zawieszenie w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych;
• przekazanie innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków pracowniczych;
• niekorzystną zmianę miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy;
• negatywną ocenę wyników pracy lub negatywną opinię o pracy;
• nałożenie lub zastosowanie środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze;
• wstrzymanie udziału lub pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe;
• nieuzasadnione skierowanie na badania lekarskie, w tym badania psychiatryczne, o ile przepisy odrębne przewidują możliwość skierowania pracownika na takie badanie;
• działanie zmierzające do utrudnienia znalezienia w przyszłości zatrudnienia w danym sektorze lub branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego.

Warto wskazać, że regulacje ochronne nie dotyczą tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ale także na podstawie innych umów.

Sygnalista nie będzie podlegał także odpowiedzialności wynikającej z dokonanego zgłoszenia, oczywiście jeżeli były podstawy do tego aby sądzić, że zgłoszenie lub ujawnienie publiczne jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa zgodnie z ustawą.

Zgłoszenie wewnętrzne

Polska ustawa zakłada, że pracodawca zatrudniający co najmniej 50 pracowników powinien mieć opracowaną wewnętrzną procedurę, która określa zasady zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Taki regulamin jest ustalany po konsultacji z zakładową organizacją związkową albo przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy (jeżeli u pracodawcy nie działa organizacja związkowa).

Regulamin powinien określać:

• podmiot wewnętrzny upoważniony przez pracodawcę do przyjmowania zgłoszeń;
• sposoby przekazywania zgłoszeń;
• informację, czy wewnętrzna procedura obejmuje przyjmowanie zgłoszeń anonimowych;
• niezależny organizacyjnie podmiot, upoważniony do podejmowania działań następczych;
• niezależny organizacyjnie podmiot, upoważniony do podejmowania działań następczych, włączając w to weryfikację zgłoszenia i dalszą komunikację ze zgłaszającym, w tym występowania o dodatkowe informacje i przekazywanie zgłaszającemu informacji zwrotnej;
• obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania, chyba że zgłaszający nie podał adresu, na który należy przekazać potwierdzenie;
• obowiązek podjęcia, z zachowaniem należytej staranności, działań następczych przez upoważniony podmiot;
• działania następcze podejmowane przez pracodawcę w celu zweryfikowania informacji o naruszeniach prawa oraz środki, jakie mogą zostać zastosowane w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa;
• maksymalny termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej, nieprzekraczający 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia lub, w przypadku nieprzekazania potwierdzenia zgłaszającemu, 3 miesięcy od upływu 8 dni od dokonania zgłoszenia;
• zrozumiałe i jednoznaczne informacje na temat trybu dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do organów publicznych oraz, w stosownych przypadkach, do instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej.

Są to obowiązkowe elementy, które musi zawierać regulamin dokonywania zgłoszeń przez sygnalistów. Może być on rozbudowany o dodatkowe kwestie, jeżeli pracodawca uzna je za konieczne.

Należy zwrócić uwagę na to, że pracodawca który zatrudnia więcej niż 50 pracowników, ale mniej niż 249 może dzielić się zasobami z innym podmiotem w zakresie przyjmowania oraz weryfikacji zgłoszeń, jak też podejmowania działań następczych, przy czym nie zwalnia ich to z ponoszenia odpowiedzialności za zgodność tych czynności z ustawą.

Rejestr zawiera także informacje czysto porządkowe, którymi są np. numer sprawy, przedmiot naruszenia, datę zgłoszenia wewnętrznego, informację o podjętych działaniach następczych czy datę zakończenia sprawy. Takie dane muszą być przechowywane przez okres 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia.

Zgłoszenie zewnętrzne

Ustawodawca stworzył również możliwość zgłoszenia zewnętrznego. Organami, do których będzie można dokonać takiego zgłoszenia jest Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – w zakresie zasad konkurencji i ochrony konsumentów.

Warto podkreślić, że nie jest konieczne dokonanie zgłoszenia wewnętrznego zanim sygnalista uda się ze swoimi podejrzeniami do wymienionych powyżej organów publicznych.

Organy publiczne weryfikują dokonane zgłoszenia i jeżeli w wyniku dokonanej weryfikacji znajdują podstawy do reakcji – podejmują działania następcze. Przekazują także zgłaszającemu informację zwrotną. Organy te są zobowiązane do przygotowywania sprawozdania z prowadzonej przez siebie działalności, które obejmuje nie tylko liczbę zgłoszeń, ale także to jakie postępowania zostały podjęte i rezultaty tych postępowań.

Są to ogólne założenia projektu wdrażającego dyrektywę o ochronie sygnalistów. Ustawodawca wskazał też, że podmioty które nie wywiążą się z tego obowiązku będą zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3. Dlatego też, nie warto zwlekać z opracowaniem takiej procedury, aby nie narazić się na ponoszenie niepotrzebnych konsekwencji.